Elke peuter en kind wordt in Nederland thuis of op school aangemoedig te knippen en plakken. Collages van plaatjes die uit tijdschriften van papa en mama geknipt worden, verzamelen van gedichtjes of songteksten tot het serieuzere verzamelen en overschrijven van informatie uit boeken en kranten. Ook als je volwassen bent wil het nog wel aangemoedigd worden. Zo is het knippen en plakken van storyborden en scrapbooks niet alleen populair maar soms zelfs zeer therapeutisch.
Er wordt niet bij verteld dat het eigenlijk niet mag. Dat deze maatschappij een zeer starre wetgeving kent die welliswaar de auteur prima beschermd, maar de gebruiker zeer kan duperen. Dat vroeger men niet kon zien of jij een knipselboekje er op na hield, maar met alle huidige technologische ontwikkelingen en de hype van internet men zelfs in je (online) dagboek spiekt. En hoe onschuldig ook, knippen en plakken mag niet en inmiddels is er een scala aan personen, bedrijven en stichtingen opgestaan om van die wetgeving hun broodwinning te maken. Het is een kwestie van zelluf doen of betalen geworden.
Dat roept ook wel veel weerstand op. Menig gebruiker voelt aan zijn water dat het hier niet om principes lijkt te gaan. Het is immers niet de bescherming van het exlusieve juweeltje maar geld verdienen op alles wat maar los en vast zit omdat het nu eenmaal mogelijk is. De auteur ziet zich bedreigd door technologie en nieuwe media en een groepje daarvan besluit geheel legaal spijkers op laag water te gaan zoeken om de inkomsten weer aan te vullen. En ook al is het niet de meerderheid van auteurs die er zulks werkwijze op na houdt, omdat niet zichtbaar is wat van wie is en wat welke auteur erover denkt, brengt het toch de nodige spanning met zich mee. De gebruiker wordt voor een voldongen feit gesteld: in dit land mag niets.
Er is dan ook veel bedacht om de claimcultuur enigzins een halt toe te willen roepen. Creative Commons, verplicht stellen van copyrightvoorwaarden of keurmerken om aan te geven dat je je binnen de wet begeeft. Zij hebben alleen echter een gezamenlijk nadeel: nog steeds zijn het maatregelen die de auteur bescherming bieden of uitgaan van de rechten van de auteur. De gebruiker komt er in feite niet aan te pas maar heeft zich te schikken. Dat geldt overigens ook voor de uitzonderingen die op de auteurswet 1912 zijn gemaakt: allen zijn ze voornamelijk van toepassing op traditionele, van origine papieren media. Bijvoorbeeld kranten die lukraak nieuws van elkaar over mogen nemen maar de amateur schrijver niet.
Dat is in een tijd van vrijheid van meningsuiting, tolerantie en flexibiliteit eigenlijk behoorlijk eigenaardig. Waarom willen we zo´n rechtsongelijkheid in stand houden eigenlijk? Verdienen we niet beter?
Fair use
In Amerika hebben ze een manier gevonden om de rechtsongelijkheid recht te trekken door gebruik van ‘fair use’. De wet zegt daarover:
(…) the fair use of a copyrighted work (…) for purposes such as criticism, comment, news reporting, teaching (including multiple copies for classroom use), scholarship, or research, is not an infringement of copyright. In determining whether the use made of a work in any particular case is a fair use the factors to be considered shall include —
- the effect of the use upon the potential market for or value of the copyrighted work.
Door gebruik van de woorden ‘such as’ wordt aangegeven dat het genoemde slecht exemplarisch is, er zijn meer mogelijkheden denkbaar zolang deze maar aan de vier voorwaarden voldoet. Daarbij schijnt de laatste voorwaarde het meest gewicht toegekend te krijgen: de gevolgen voor de waarde van het werk en de markt.
Eigenlijk verschilt het fair use artikel niet gek veel van onze wetgeving inclusief citaatrecht en vele rechters zullen ook hier rekening houden met genoemde voorwaarden. Toch zijn er talloze voordelen voor met name de gebruiker, echter zonder dat auteursrecht tot de grond wordt afgebroken. De auteur houdt immers nog steeds copyright en in zaken waar werkelijk schade getoond kan worden, zal dat recht nog steeds worden toegekend. De argeloze blogger, sympathieke non-profit organisatie of niet commerciele website zal echter wat meer uit de voeten kunnen met fair use en zal zich niet geplaatst zien voor claims en rechtzaken in verband met de meest onbenullige foto’s of stukjes tekst. Het zou een verschil zijn tussen per defenitie veroordeeld worden wegens starre wetgeving en redelijkheid van gebruik. Dat laatste doet niet alleen recht aan ons rechtsgevoel maar is ook goed te rijmen met de nieuwe mogelijkheden van moderne tijden en past prima binnen Internationale wetgeving en verdragen.
Nadeel is wellicht dat het nog steeds een claimcultuur in de hand werkt, de grenzen van fair use zullen worden gezocht en dat is complexer dan de huidige wetgeving is. Amerika heeft een welomschreven beeld van dit wetsartikel maar dat komt voort uit de vele rechtzaken die er reeds over gevoerd zijn. Aan de andere kant is die claimcultuur al fors in opkomst en uiteindelijk zal het lukraak claimen van werkelijk alles waar recht op rust – alles dus – vanzelf minderen.
Arnoud Engelfriet
Het algemene fair use criterium heeft ook nadelen, juist omdat het zo algemeen is. Of iets een citaat is, kan ik makkelijk inschatten: kort stukje, bronvermelding, en gebruikt bij betoog, aankondiging of kritiek. Maar of het fair use is? Hoe beoordeel ik het effect op de markt voor het origineel?
Je ziet dan ook in de VS dat weinig grote bedrijven vertrouwen op fair use. Daar moet echt elk gebruik van werk gescreend en vrijgegeven zijn via een contract. Zelfs als het gaat om tien seconden achtergrondmuziek of een plaatje op iemands t-shirt. Dat is de reden dat ze bij MTV en Discovery Channel zo vaak producten en shirts afblokken.
Wat m.i. meer zou helpen is een systeem waarbij de eiser bij een nietcommercieel overnemen aan moet tonen welke werkelijke schade er is geleden, en niet slechts uit hoeft te gaan van zijn standaardtarief voor commercieel gebruik.
FeeX
Gelukkig ben ik blond.
En zo te lezen wil ik dat graag zo houden..
Mocht het ooit zover komen.. dan ben ik waarschijnlijk wel grijs..
frans54
@Arnoud: “en niet slechts uit hoeft te gaan van zijn standaardtarief voor commercieel gebruik.” Daar ontdekte ik in de voorwaarden van die fotografenvereniging een eigenaardigheid. Daarin wordt bij het vaststellen van de vergoeding voor schending van het auteursrecht en de hoogte van de daaraan gekoppelde bedragen voor niet vermelden naam e.d. namelijk helemaal niet uitgegaan van wat er oorspronkelijk voor het werk betaald is maar wordt aangegeven dat hierbij uitgegaan moet worden van “de prijs die voor dergelijk gebruik gewoonlijk berekend zou worden”(of woorden van die strekking). Het lijkt mij moeilijk aannemelijk te maken dat voor het gebruik op weblogs met hooguit een paar honderd bezoekers per dag de gebruikelijk in rekening te brengen prijs even hoog is als die voor commercieel gebruik in b.v. een krant met een oplage van vele tienduizenden exemplaren. Ik ben dan ook zeer benieuwd welke afweging de rechter in een dergelijk geval zou maken.
Robert Engel
Een reden, maar zeker niet de belangrijkste. Sponsoren spelen een grote rol. Wat als Nike miljoenen aan reclame pompt in MTV, en de ene na de andere rapper verschijnt gratis en voor niks met zijn Adidas-shirt in beeld? Dan gaat Nike mekkeren, en die hebben dan ook keurig in hun contract vastgesteld dat zulks niet kan. Overigens was dat vroeger ook al in Nederland geval, zoals rond het Nederlands elftal, waarbij schoenen van spelers altijd Adidas leken. Leken, omdat de strepen er op waren geplakt, over die van een ander merk heen.
CiNNeR
@Arnoud: dan ga je opnieuw uit van de auteur en de bescherming daarvoor. Van het fair use idee is juist prettig dat het uitgaat van de gebruiker die niet alleen maar restricties opgelegd ziet. Dat grote bedrijven in de VS niet vertrouwen op fair use, is ook omdat ze zelden zullen voldoen aan de vier criteria.
In mijn ogen is het daarom zo geschikt om in te voeren. De simpele gebruiker kan wat meer uit de voeten, de auteur ziet zich tegelijk nog steeds voldoende beschermd.
Arnoud Engelfriet
@Robert Engel: ja, dat is ook waar. Bij logo’s speelt dat zeker.
@CiNNeR: waar ik naartoe wil is een situatie van duidelijkheid. Ik vraag me af of de dingen wel duidelijker worden met fair use. De criteria zijn veel algemener en dus wordt het grijs gebied tussen wat wel en niet mag, ook groter. En een grijs gebied lijkt me ook niet in het belang van de gebruiker.
Terrebel
Het schijnt dat ik op een foto sta in Het Parool van vandaag. Kan mij niet herinneren toestemming te hebben gegeven. Kan ik nu een heleboel geld eisen? En maakt het uit of het op de openbare weg was?
renald
Ik ben voorstander van verdere uitwerking van ‘Fair Use’ in de huidige gedateerde auteursrechten wetgeving. Een belangrijk punt voor mij is dat de eigenaar kan aangeven wat hij verstaat onder Fair Use.
Een fotograaf kan aangeven onder welke voorwaarden hij het toestaat dat een afbeelding gebruikt wordt. Datzelfde kan worden toegepast op andere uitingsvormen.
Het gaat hierbij dan niet om één algemene definitie van Fair Use, maar een gepersonaliseerde versie waarbij de eigenaar de criteria bepaald. De auteursrechthebbende kan zijn Fair Use policy laten opnemen in een register die voor iedereen te raadplegen is (en eventueel gelinkt kan worden).
Het staat een auteursrecht hebbende vrij de Fair Use te toetsen, de bewijslast daarvan ligt ook bij deze. Met een technisch handigheidje kan de status dan aangepast worden van Fair Use naar Fair Use Approved. Indien de auteur niet accoord is kan er gediscussieerd worden over aanpassingen.
Voorbeeld: Dhr. Onschuld geeft aan via de eigen geregistreerde FUP dat zijn artikel gebruikt mag worden voor niet-commerciele en/of educatieve doeleinden, met een maximum van 90 karakters (witruimte niet meegerekend) en bronvermelding gelinkt in de kleur rood. Een weblogger kan via het Register met een eigen account aangeven dat er gebruikgemaakt wordt van het werk van de heer Onschuld en aangeven welk werk het betreft.
Naar mijn idee biedt Fair Use voor betrokken partijen creatieve ruimte en mogelijkheden (CC) om het web te gebruiken voor positieve doeleinden ipv. de eigenaardige claimfacade.
CiNNeR
@Arnoud: het grijze gebied zal inderdaad groter worden en daarmee kan de onduidelijkheid een lastig punt vormen. Toch denk ik dat de kleine gebruiker er meer aan heeft met grijs gebied en al dan nu waar een grotere rechtsongelijkheid blijft bestaan tussen auteur en gebruiker. Alleen al de gebruiker die iets over zichzelf in de krant ziet staan maar dat niet mag gebruiken op zijn eigen webstek, is te eigenaardig als je het mij vraagt. Het is die rechtsongelijkheid die me meer doet neigen naar een fair use idee. Zeker omdat we in een maatschappij leven waar informeren en delen zo’n groot goed zijn geworden, het alleen maar onduidelijker wordt waar bepaald werk nu werkelijk van is maar waar de gebruiker zich gehouden ziet aan een overmaat van restricties. Bovendien heft het een vorm van rechtsongelijkheid binnen de wet op, namelijk dat bepaalde media vele malen meer toegestaan is dan de gemiddelde burger.
Wellicht zou het een idee zijn om een fair use idee te nemen maar dat wettelijk meer dicht te timmeren dan in Amerika het geval vanwege rechtspraak?
@Terrebel: ik vrees dat je er niets aan kunt doen juist als het op de openbare weg was. Sterker, je zou wel strafbaar zijn als je besluit die foto op je eigen log te gebruiken omdat je er zelf op staat (zou je dan wel jezelf eruit kunnen knippen en dat gebruiken onder citaatrecht).
@Renald: Ik denk eerlijk gezegd dat dat te omvangrijk is omdat het te gedetailleerd omschreven en geregistreerd zou moeten worden. Dan neig je denk ik misschien meer naar het idee van Creative Commons maar dan als verplichting in plaats van de vrijblijvendheid die het nu heeft. Onder elk stuk of foto komt een cc licentie te staan en zo kan iedereen in een oogopslag zien wat er wel of niet mee gedaan mag worden.
Op zich klinkt het me niet echt slecht in de oren. Ik zou alleen vrezen dat menig auteur dan besluit voor de krappe licentie te kiezen, waardoor de gebruiker nog steeds het nakijken houdt. Fair use gaat uit van de gebruiker die iets mag in plaats van de auteur die de toestemming verleent te ja of te nee. Daarnaast ben ik bang dat er te weinig draagvlak voor is, een auteur zal bij elk werk moeten bedenken odner welke licentie hij/zij deze weg wil zetten.
Leibele
Copyright moet echt op de helling. Door technologische veranderingen in het distributie proces van alles wat met informatie te maken heeft en de beschikbaarheid van al die informatie voor iedereen heeft het handhaven van de specifieke wetgeving uit 1912 ter bescherming van de rechten van de producenten een rigide trek gekregen.
Irene P
Zou het niet simpeler zijn dat er een aanvullende regel in komt te staan?
Bij constatering overtreding dient u minimaal een waarschuwing te geven!
frans54
@Irene: lijkt me niet de goede oplossing: daarmee zet je de deur open voor mensen die te kwader trouw zijn en dan gaan proberen hoe lang het duurt voor de overtreding wordt geconstateerd. Het is juist de bedoeling degenen die te goeder trouw zijn wat lucht te geven.
Irene P
Zelf vermoed ik dat degene die te kwader trouw handelen overal maling aan zullen hebben 😕
Irene P
De auteurswet inzake is toch zo slecht nog niet?
Laten we niet vergeten dat slechts een klein aantal er nu deze handelswijze op nahoud, het grote gros journalisten staat ook faliekant tegen dit soort praktijken.
Ik denk dat een hele wetsverandering weer tenkoste kan gaan van de wel goedwillende journalisten?
CiNNeR
@Irene: zou je zo’n aanvulling doen dat een auteur eerst moet waarschuwen, dan doe je eigenlijk meer afbreuk aan auteursrecht in het algemeen en moedig je aan alles te gebruiken onder het mom ‘wie het niet ziet, kom ik mee weg’.
Ik vind de auteurswet slecht in die zin dat de auteur zich fiks beschermd ziet maar de gebruiker en de amateur schrijver steeds minder. Zo kan bijvoorbeeld een krant hele stukken van weblogs overnemen of van elkaar plaatsen zonder ook maar aan bronvermelding te doen, omdat zij onder nieuwsmedia of nieuwsgaring vallen, waar andersom er niets mag en kan zonder toestemming. Waabij de toestemming een steeds lastigere kwestie wordt. Denk alleen al aan de ANGO die toestemming had van de krant en toch een claim heeft moeten betalen, zij moeten zien uit te zoeken wat in eigen beheer is geschreven en wat door freelancers en welke freelancers toestemming zouden geven en welke een claim versturen. Dat is amper nog te doen. Maar ook google, youtube achtige sites, verzamel sites enzevoort maken het amper nog te volgen wat gebruikt mag en wat niet en bij wie je moet zijn voor toestemming.
Vandaar dat ik voor de gebruiker een soepelere wet zou willen zien. Waarbij het niet gaat om welke consequenties er zijn als er een wet overtreden wordt, maar bepaald gebruik legaal zou moeten zijn in mijn ogen.
Dat het meerdendeel van de journalisten er geen werkwijze op na houdt als bijvoorbeeld cozzmoss doet, maakt het verschil niet. Immers het gaat om het risico. Zo heb ik de collage met plaatjes die iets over mij zeggen, drastisch aangepast. Sommige plaatjes kan ik immers iemand voor op de stoep krijgen die geld wil zien. En zelfs als het bedrag niet terecht lijkt, de wet biedt alle bescherming aan de auteur en laat het aan mij om een dure avocaat te gaan zoeken.
Vandaar het voorbeeld van de peuter die knip en plakt. Het is volkomen onschuldig, er zullen er zeer weinig zijn die zich erdoor bedreigd voelen, laat staan denken schade te hebben aan zoiets, maar het mag niet. Ook die peuter mag het niet. En dat is in deze tijd van informatie delen en alles ligt op sraat toch wat merkwaardig?
Irene P
Ik zag het wat te simpel:”>
CiNNeR
Of je verschilt van mening, dat kan natuurlijk ook 🙂
Irene P
Heb er een nachtje over geslapen:)
Hetgeen wat ik kreeg medegedeeld door de mij bevriende journalisten was dat zij allen het niet meer dan normaal vonden dat er in eerste instantie een waarschuwing plaatsvond dus ik dacht als dit al een algemeen gebruik is waarom niet verplichten? Echter ik heb niet gevraagd naar wat zou je doen als het om een commerciële site gaat? Dus misschien dat daar meer over nagedacht dient te worden?
Maar is het dan niet zo dat ook kranten alleen mogen overnemen als het gaat om nieuwsfeiten? Ik ging er vanuit dat in andere gevallen – dus bij geen nieuwsfeiten – de weblogger dezelfde auteurswet kan gebruiken gezien deze maker is van zijn werk. Natuurlijk zal een weblogger niet snel geneigd zijn om hierop terug te vallen maar de mogelijkheid is er wel toch? Ik zie ANGO ook als niet commercieel dus mijn aanvulling eerst waarschuwen zou voor hen ook hebben geleid tot verwijderen van het artikel en klaar:-)
Men hanteert nu dezelfde artikelen 18 en 19 uit leveringsvoorwaarden van de NVJ en recht uitspraken als richtlijn welke zijn gedaan tussen uitgevers en auteurs. Commercieel en niet commercieel wordt over één kam geschoren daar gaat het volgens mij scheef.
Arnoud Engelfriet
@Irene: inderdaad, een krant mag alleen iets overnemen als het gaat om actueel nieuws. Dus een primeur op een weblog mag (met bronvermelding!) worden overgetypt in de krant van morgen. Maar wie een blogpost van een wiskundeleraar over de stelling van Pythagoras overneemt in de wetenschapsbijlage, gaat auteursrechtelijk echt de fout in.
Dat verschil tussen commercieel en nietcommercieel kent de Auteurswet niet, en dat is ergens wel jammer ja.
CiNNeR
@Irene: Ja maar goed, zelfs als die waarschuwingsclausule erbij zou komen, blijf je houden dat je als gebruiker het nog steeds niet mag. Dan moet je na elke waarschwuing verwijderen en daar zou zelfs de ANGO niets mee opschieten maar wij als gebruikers ook niet.
Een log kan soms wel onder nieuwsgaringssite vallen, maar dat is vaker niet dan wel zo. Niet voor niets doelen deze bedrijven als cozzmoss op kleine particuliere sites denk ik.
Overigens vernam ik dat de NVJ dezelfde werkwijze als Cozzmoss gaat volgen. gezelligheid kent geen tijd dus ..
@Arnoud: daar zit een groot grijs gebied natuurlijk. Tien ME fiks in het nieuws was, kon er een tekst van een blogger overgenomen worden om aan te geven dat ze slechts niet goed bij haar hoofd zou zijn, want ME was nieuws op dat moment. Waar bij komt dat menig particulier niet in de gelegenheid is met advocaat procedures in te gaan en rectificaties te vragen.