Chronisch ziek, sterke schouders

Sinds Balkenende zijn reeks kabinetten in gang zette, is er veel oog geweest voor de problematiek rond chronisch zieken, gehandicapten, arbeidsparticipatie of gebrek daaraan, duurder wordende zorg en het sociale stelsel in de vorm van WAO-uitkeringen. Telkens heeft de landelijke politiek daarbij mooie, sympathieke boodschappen meegegeven. ‘Niemand aan de zijlijn’, ‘Iedereen moet kunnen meedoen in de maatschappij’, ‘iedereen kan werken’ en natuurlijk het motto van kabinet Balkenende IV: ‘Samen werken, samen leven’.

Je kan je echter afvragen hoe sympathiek en nobel de motieven werkelijk zijn geweest. Zo werd er een grootste herkeuringsoperatie op touw gezet om de WAO om te vormen. Premies waren te hoog, Nederland was te ziek en was de WAO eerder niet als afvoerputje voor overbodige werknemers gebruikt? Gepushed door deze financiële motieven veranderde het UWV in een soort Lourdes. Zwaar zieke mensen werden zonder verandering in hun gezondheid plots goedgekeurd, ziektes werden ontkend, UWV artsen gaven anoniem aan dat er voldaan moest worden aan een quota goedgekeurden om de eigen baan te behouden, integratiebureau’s vertelden openlijk dat zij volksstammen zieken zagen die ze geheel niet aan het werk konden helpen. Het bedrijfsleven bleef daarbij niet blind. Animo om mensen met een arbeidshandicap aan te nemen steeg niet maar daalde gestaag. Immers geen directeur zat te wachten op een zieke die niet kon werken maar toch was goedgekeurd. Afgelopen Juli werd dan ook bekend wat iedereen al ruim had zien aankomen: de herkeuringsoperatie heeft qua bezuiniging te weinig opgeleverd en meer dan de helft van de goedgekeurde is niet aan het werk gekomen maar simpelweg van potje veranderd. Van de WAO naar de bijstand of helemaal de statistieken uit.

Niet alleen uitkeringen waren bestempeld als onbetaalbaar, ook het zorgsysteem moest op de schop. Een flinke stelselherziening en commercie in de zorg moest hier verbetering geven. Met voordelen voor consument als chronisch zieken en gehandicapten: marktwerking betekent concurrentie en dat zou leiden tot lagere premies en betere zorg. Helaas, zelfs de particulier verzekerde betaalt doorgaans meer premie dan voorheen, de ziekenfondsgerechtigde zag zijn premie meer dan verdubbeld. Niet de zorg maar het zorgpakket werd efficiënter wat in de praktijk inhield dat medicijnen, behandelingen en hulpmiddelen uit het pakket gehaald werden. Bovendien leverde marktwerking eerder kopzorgen over de financiële status van ziekenhuis of zorginstelling dan over de zorg, winst en opbrengst werden belangrijker dan gezondheid. Weinig opvallend als er eens een been gebroken wordt, van enorme invloed als er sprake is van chronische ziekte of complexe handicap.

Ondanks deze fiasco’s, bleef de politiek enthousiast in wat inmiddels ging lijken op een ongekende bezuinigingsdrift op de zieke. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) werd een feit. Nog altijd was de boodschap mooi verpakt: de gemeente staat dichter bij de burger waardoor zorg en zorgmiddelen goedkoper en efficiënter kunnen worden aangeboden. De praktijk pakte werkelijk aan alle kanten anders uit. Berichten over verkeerde indicatiestellingen, mensen die plots geen hulp kregen, failliet gaande thuiszorgorganisaties en weggesaneerde hulpmiddelen overstroomden de media. Bovendien ontstond hierbij een onnoemelijke willekeur. Waar in een gemeente nog recht bestond op een scootmobiel, kwam men in een andere gemeente niet verder dan een wandelstok.

Volgend jaar gaat de chronisch zieke de effecten merken van de laatste maatregel: het wegnemen van de aftrek bijzondere ziektekosten. Bedoeld om misbruik tegen te gaan was deze keer bij voorbaat al bekend dat de maatregel a. zijn doel voorbij zou schieten en b. een aanslag is op de chronisch zieke en gehandicapte met zorgkosten. Blijkbaar deerde het niet meer, opbrengsten van de maatregel waren immers al op de begroting geplaatst. En dus – rekende het NIBUD ons voor – gaat de gemiddelde burger volgend jaar een kwart procentje achteruit, waar de chronisch zieke tot 2,3 % van de koopkracht in zal leveren.

Bij de laatste Algemene Beschouwingen werd ons verteld dat we naar een sterker, solidair en sociaal Nederland zullen gaan. En dat de sterkste schouders de zwaarste lasten zullen dragen. Geen chronisch zieke die daar nog in gelooft.